De onweders van de voorbije dagen en de verwachte neerslag voor de volgende dagen zullen volgens het Waterbouwkundig Laboratorium niet meer leiden tot gevaarlijke waterpeilen op de Demer stroomafwaarts Diest. De stijgingen zullen beperkt zijn. Daarmee is een einde gekomen aan twee weken van onrust en vechten tegen overstromingsdreiging. Vlaams minister Lydia Peeters toont zich opgelucht: “De doordachte noodingrepen die op het terrein werden genomen hebben hun nut bewezen waardoor kritische overstromingen afwaarts Diest werden vermeden“.

Door de grote toevoer van water stroomopwaarts van Diest, waar het Demerbekken bestaat uit een delta van zijrivieren die allemaal afstromen richting Diest, was de Demer gestegen tot een peil dat vergelijkbaar was met het peil van september ’98, toen grote delen van het Demerbekken onder water stonden. Die hoge afvoer en kritische waterpeilen waren het gevolg van de ware zondvloed die op 14 en 15 juli over het oosten van ons land viel.

Om te vermijden dat in Scherpenheuvel-Zichem en Aarschot kritische overstromingen zouden ontstaan waarbij woonwijken en talrijke huizen onder water zouden komen, werd op vier plaatsen een beperkte dijkverlaging uitgevoerd om zo het water vanuit de Demer in natuurlijke bergingsgebieden van de Demer te laten stromen. Door deze noodingreep werd aan het water meer ruimte geboden en kon de stijgende curve van het waterpeil afgetopt worden. Zo werd het Demerwater vertraagd afgevoerd naar Aarschot en moest enkel de brug van Testelt een aantal dagen afgesloten worden voor het verkeer omdat de brug als het ware in het water hing.
Anderzijds mocht het water in de bergingsgebieden niet te fel stijgen, omdat aan de randen ervan ook woningen gelegen zijn. De watersituatie werd nauwkeurig opgevolgd door het Hydrologisch Informatiecentrum van het Waterbouwkundig Laboratorium (WL/HIC), de waterwegbeheerders De Vlaamse Waterweg nv en de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM), de lokale besturen en de hulpdiensten. De gerealiseerde dijkverlagingen werden intussen weer dichtgemaakt aangezien de kritische situatie achter de rug is.

Het waterpeil in de Demer zal de volgende weken nog sterk verhoogd zijn. Zowel het water uit de wachtbekkens van de onbevaarbare waterlopen stroomopwaarts Diest, als het water uit de bergingsgebieden stroomafwaarts Diest, moeten immers op een gecontroleerde wijze afgevoerd worden. De sterk verzadigde dijken zullen nog geruime tijd gemonitord worden, om spontane bresvorming te vermijden.

Maatregelen zijn effectief

De maatregelen die De Vlaamse Waterweg nv nam tussen Zichem en Aarschot, zijn een voorafname van de nog te realiseren onderdelen van het Sigmaplan in de Demervallei. Het Sigmaplan moet Vlaanderen onder andere beter beschermen tegen overstromingen.

Minister Lydia Peeters: “In de Demervallei werden al enkele ingrepen gerealiseerd in het kader van het Sigmaplan. Zo is stroomafwaarts Diest reeds een deelgebied gerealiseerd (Vinkenberg). Dat heeft de vorige week perfect gefunctioneerd om water te bergen zonder dat daar extra ingrepen nodig waren. Daarnaast werden ook al enkele oude Demermeanders weer aangesloten om zo opnieuw het natuurlijk afvoerregime en een hoger zelfzuiverend vermogen van de Demer te benaderen”.

Er moeten echter nog verschillende bergingsgebieden ingericht worden, onder meer door het aanleggen van overloopdijken in de Demer en dwarsdijkjes in de vallei, zodat in acute gevallen niet meer zal moeten worden ingegrepen met tijdelijke dijkverlagingen. Een versnelde uitvoering van het Sigmaplan dient zich aan.

“Het nemen van deze maatregelen was slechts mogelijk dankzij een zeer intensieve en constructieve samenwerking tussen de betrokken instanties, waardoor zeer kort op de bal kon worden gespeeld : de steden Aarschot en Scherpenheuvel-Zichem, het WL/HIC, De Vlaamse Waterweg nv, de VMM, de provincie Vlaams-Brabant, de Hulverleningszone Oost en de watering,“ besluit de minister.

Vissterfte als gevolg van de overvloedige regen

Sinds zaterdag wordt in de Demer in en stroomopwaarts Aarschot aanzienlijke vissterfte vastgesteld door zuurstofgebrek in het water. De zuurstofconcentratie is al een aantal dagen lager dan het niveau dat noodzakelijk is voor vissen en andere aquatische organismen. Samen met de VMM en de visserijbiologen van Natuur en Bos van de Vlaamse overheid wordt onderzocht wat de oorzaak is van de vissterfte. Ongetwijfeld houdt die verband met de erg hoge Demerafvoer. De vissterfte is allicht het gevolg de overvloedige aanwezigheid van organisch materiaal in de Demer, waardoor het zelfzuiverend vermogen vernietigd is. Twee elementen zorgden voor een hoge toevoer van organisch materiaal :

1. Door de hevige neerslag van 14 en 15 juli en de onweders van 24 juli, zijn in gans het Demerbekken, ook stroomopwaarts Diest de (gemengde) rioolstelsels “gespoeld”. Het rioolslib wordt daarbij omgewoeld, en komt via de riooloverstorten rechtstreeks in de waterlopen terecht. De collectoren kunnen traditioneel gemiddeld immers maar vijf maal de “droogweerafvoer” naar een rioolwaterzuiveringsstation (RWZI) sturen, de rest wordt “overgestort”.
    
2. Doordat het overtollige water van de Demer en haar zijwaterlopen bovenstrooms Diest een lange tijd gestockeerd werd in de wachtbekkens en in de overstromingsgebieden, en er in sommige gevallen nog geruime tijd zal staan (vooral in het Schulensmeer en Webbekombroek), sterft de vegetatie daar geleidelijk aan af, en daar komt organisch materiaal bij vrij.

In overleg met Natuur en Bos en VMM wordt de piste van het injecteren van zuivere zuurstof, zoals op de Bovenschelde in april 2020, bekeken om de problematiek aan te pakken.