Smart Shipping

De focus ligt op de ontwikkeling van de binnenvaart langs het trans-Europese transportnetwerk (TEN-T) voor zowel langeafstandsvervoer als korte afstanden en stedelijke gebieden. Vooral voor stedelijke logistiek is het van belang om de laatste kilometers duurzamer te maken en oplossingen te vinden voor verkeersopstoppingen.

Daarnaast worden schepen van CEMT-klasse I tot III steeds minder gebruikt en raken binnenwateren van deze klassen verlaten als onderdeel van de logistieke keten. Dit leidt tot een minder robuust transportnetwerk omdat alternatieven schaars worden en delen van het netwerk onbenut blijven.

Ook kampt de binnenvaart met een groeiend tekort aan personeel, wat in de toekomst voor problemen in de sector kan zorgen en een negatieve invloed kan hebben op de concurrentiekracht van de binnenvaart in de logistieke keten.

Digitalisering en automatisering spelen een essentiële rol bij het vinden van oplossingen en het realiseren van de doelstellingen van de Europese Green Deal.

In dit kader is het experimenteren met innovatieve oplossingen, zoals geautomatiseerd varen, essentieel om de uitdagingen binnen de binnenvaart het hoofd te bieden. De Vlaamse Waterweg nv erkent deze noodzaak en is bereid een actieve rol te spelen door middel van het (administratief) ondersteunen van experimenten en het faciliteren van proeftuinen voor geautomatiseerd varen. Dit partnerschap tussen de overheid en de binnenvaartsector is cruciaal om de transitie naar een efficiënter en duurzamer transportsysteem te realiseren, waarbij de volle potentie van onze waterwegen wordt benut.

SMART SHIPPING

Om een veilig, betrouwbaar, efficiënt, duurzaam en slim waterwegennetwerk te realiseren, richt het Smart Shipping-programma zich op vier hoofdpijlers:

• Slimme schepen: Dit betreft schepen met een minimale vorm van automatisering aan boord. De mate van automatisering is hierbij niet van belang; elk geautomatiseerd schip moet hetzelfde minimale veiligheidsniveau waarborgen als een traditioneel schip.
• Slimme infrastructuur: Dit is vaarweginfrastructuur die in hoge mate geautomatiseerd is en op afstand bediend wordt. Interactie tussen infrastructuur en schepen vindt digitaal plaats om het verkeer zo veilig mogelijk te begeleiden.
• Slimme communicatie:  Dit is het delen van data dat streeft naar een slim, soepel en flexibel proces waarbij alle communicatie tussen de overheid en de gebruikers van de vaarweg gedigitaliseerd is en plaatsvindt volgens internationaal gestandaardiseerde procedures.
• Slimme regelgeving: De Vlaamse Waterweg streeft ernaar om de resultaten van Vlaamse pilootprojecten te benutten voor internationale lobby en de harmonisatie van regelgeving rondom geautomatiseerde en op afstand bestuurde schepen, waarbij veiligheid altijd vooropstaat.

Deze Smart Shipping-pagina geeft informatie over de herziene aanvraagprocedure voor innovatieve experimenten of pilootprojecten
 

Geautomatiseerd varen in Vlaanderen

De Vlaamse Waterweg nv blijft stappen ondernemen om het geautomatiseerd varen te stimuleren en de pioniersrol van Vlaanderen binnen Europa te bevestigen.

In 2018 stelde De Vlaamse Waterweg nv haar volledige werkingsgebied open als testgebied voor geautomatiseerd varen. Op basis van Artikel 70 van het Scheepvaartdecreet is het momenteel mogelijk om in Vlaanderen innovatieve experimenten of pilootprojecten op te starten op de bevaarbare waterwegen. De verschillende experimenten en pilootprojecten hebben als doel zowel technische als juridische kennis en ervaring op te bouwen met het oog op het ontwikkelen van toekomstige duurzame regelgeving die commercieel geautomatiseerd varen mogelijk zal maken.

De nieuwe procedure

De projectmanager Smart Shipping bij De Vlaamse Waterweg, Erik Schrooyen, is het centrale aanspreekpunt voor een aanvraag tot experiment of pilootproject en zorgt in eerste instantie voor een volwaardige en gedragen aanvraag, in interactie met de aanvrager.  Het project dient middels een conceptaanvraag met het hiervoor beschikbare sjabloon (Zie Sjabloon 1 - Conceptaanvraag) bij de projectmanager aangekondigd te worden. Deze stap is optioneel. Indien de aanvrager reeds vertrouwd is met de procedure, kan deze meteen een aanvraag indienen.

Eenmaal de conceptaanvraag volledig is ingevuld, zal de projectmanager Smart Shipping in overleg met de aanvrager de modaliteiten en het proces toelichten tot het bekomen van een aanvraag tot een experimenteerovereenkomst. Daarin worden o.m. de sjablonen toegelicht en de criteria waaraan de aanvraag dient te voldoen teneinde een experimenteerovereenkomst te bekomen. De aanvrager bekomt alle nodige informatie en sjablonen om een aanvraag op te maken.

Eenmaal de aanvraag ontvankelijk wordt verklaard, zal de projectmanager Smart Shipping de interne coördinatie opstarten met het oog op het beoordelen van de aanvraag en het eventueel uitwerken van een experimenteerovereenkomst.Een verzoek tot ontheffing voor de uitvoering van een proefproject op de Rijn met een geautomatiseerd of op afstand bestuurd vaartuig en waarvoor tijdelijk van één of meer reglementen van de CCR moet worden afgeweken kan ook door DVW worden onderzocht en begeleid. DVW is de bevoegde autoriteit om deze aanvraag tot ontheffing in te dienen bij de Centrale Commissie voor de Rijnvaart (CCR). De CCR beoordeelt binnen het Comité-RN de aanvraag en kan een aanbeveling tot ontheffing goedkeuren.

Desalniettemin wordt er gestreefd naar een maximale doorlooptermijn van 6 maanden, van een volledig aanvraagdossier tot goedgekeurde experimenteerovereenkomst, voor een aanvraag op het grondgebied van DVW, en voor de behandeling van een aanvraag tot ontheffing voor de uitvoering van een proefproject op de Rijn.

Types experimenten of pilootprojecten

Een experiment of pilootproject kan meerdere fases bevatten. Dit kan gaan van een fase met systeemtesten, over een fase met voltallige bemanning aan boord naar een fase met gereduceerde of zelfs geen bemanning aan boord. Het is echter belangrijk voor De Vlaamse Waterweg om het onderscheid goed te kennen tussen deze verschillende fases en te weten op welke grond er beslist kan worden om van de ene naar de andere fase over te gaan.

Bedrijven wensen op korte tijd een zo goed mogelijk beeld van het gedrag van een geautomatiseerd vaartuig in een representatieve omgeving op te bouwen.De Vlaamse Waterweg ziet daarom ook het innovatieve karakter in van het testen met meerdere schepen van hetzelfde type. Men wenst zo meer inzichten te krijgen o.a. in de interactie tussen meerdere vaartuigen die vanop afstand bediend worden, alsook hoe de interactie tussen deze vaartuigen zelf verloopt. Een kritische massa aan schepen en bijhorende data faciliteren deze inzichten. Deze experimenten kunnen middels goede onderbouwing plaatsvinden op voorwaarde dat het initiële vaartuig de nodige maturiteit, veiligheid en betrouwbaarheid heeft aangetoond.

De innovatieve bedrijven wensen graag ook het toepassingsgebied van geautomatiseerd varen uit te breiden met transporten van ADN-goederen. Gelet op de aard van deze goederen, met name de gevaarlijke goederen, zijn hier sowieso grotere risico’s aan verbonden. Om deze transporten mogelijk te maken, kan De Vlaamse Waterweg een afwijking toestaan. Daarbij worden bijzondere voorwaarden en maatregelen genomen die garanties bieden naar het behouden van een gelijkwaardig veiligheidsniveau van het transport.

Gelijkaardige bijzondere voorwaarden en maatregelen worden ook genomen voor experimenten of pilootprojecten met passagiersvaartuigen.

Teneinde de transparantie te verhogen zullen de lopende de experimenten op de  Smart Shipping webpagina door De Vlaamse Waterweg ook kenbaar gemaakt worden wat de bewustmaking bij andere betrokkenen (schippers, bedrijven en (internationale) organisaties) bevordert en het belang van geautomatiseerd varen in Vlaanderen accentueert.

Experimenten met voltallige bemanning

De Vlaamse Waterweg laat ook toe dat er gevaren wordt met de voltallige bemanning aan boord, waarbij het vaartuig geautomatiseerd is of op afstand bestuurd wordt , op voorwaarde dat het vaartuig niet afwijkt op de bestaande regelgeving. Hiervoor moet men geen aanvraag indienen, maar wordt er wel gevraagd om een melding te doen bij projectmanager Smart Shipping omwille van de volledige transparantie binnen de sector en om de veiligheid te bevorderen door het vergroten van het bewustzijn. Hiermee verkrijgen we inzichten in de omvang van dergelijke reizen, waarmee de vooruitstrevende rol van Vlaanderen nog meer wordt benadrukt.

Verwachtingen

Innovatie floreert bij de bereidheid om te durven experimenteren. Het is cruciaal om risico’s grondig in kaart te brengen en ze op een weloverwogen manier te mitigeren, waarbij veiligheid voor mens en milieu altijd vooropstaat. Dit impliceert dat er voldoende ruimte moet zijn voor het vergaren van ervaring door middel van experimenten en pilootprojecten, zelfs als dit betekent dat aan het begin van deze tests (met uitzondering van ADN en passagiersvaart) niet alle risicobeperkende maatregelen al bekend of volledig uitgewerkt zijn.

Tot slot beschouwen we geautomatiseerd varen als een baanbrekende innovatie die nieuwe en onbekende uitdagingen met zich mee kan brengen voor zowel de aanvrager als De Vlaamse Waterweg nv. Deze uitdagingen kunnen ongewenste effecten hebben op het uitvoeren van het experiment of pilootproject, maar ze bieden ook kansen voor leren en groei. Het is onze taak om deze uitdagingen met open armen te ontvangen, proactief op te lossen en ervan te leren, zodat we gezamenlijk kunnen bouwen aan een veilige, toekomstbestendige en innovatieve binnenvaart in Vlaanderen.

Contact

Bij vragen en opmerkingen helpt de projectmanager Smart Shipping je graag verder: 

• Naam: Erik Schrooyen
• e-mailadres: smartshipping@vlaamsewaterweg.be 

Gedragscode Smart Shipping:
Link: 2024_Smart Shipping Gedragscode

Privacyverklaring:
Link: 2024_Privacyverklaring

Procedure:
Link: Procesbeschrijving nieuwe aanvraag experimenteerovereenkomst

Sjablonen voor het bekomen van een experimenteerovereenkomst:

Link: Sjabloon 1 - Conceptaanvraag
Link: Sjabloon 2a - CONOPS_NL
Link: Sjabloon 2b - CONOPS_ENG
Link: Sjabloon 3 - Formulier afwijkingen wetgeving
Link: Sjabloon 4 - Methodologie afbouw bemanning
Link: Sjabloon 5 - Experimenteerovereenkomst

Rapporteringskader:
Link: Sjabloon 6 - Rapporteringskader experimenteerovereenkomsten