Het is de laatste jaren een terugkerend fenomeen: in de loop van de zomer wordt waterrecreatie en -captatie in veel waterlopen ontraden en/ of verboden vanwege blauwalgen. 

Omdat blauwalgen gevaren kunnen inhouden voor de volksgezondheid, werden samen met Agentschap Zorg & Gezondheid en de Vlaamse Milieumaatschappij richtlijnen uitgewerkt die gehanteerd worden bij een vastgestelde blauwalgenbloei.

Als De Vlaamse Waterweg wensen we iedereen maximaal te informeren op de aanwezigheid van blauwalgen op onze waterlopen. Hieronder vind je dan ook de exacte locaties van de huidig vastgestelde blauwalgenbloeien en de genomen voorzorgsmaatregelen:

Op deze overzichtskaart vind je een aanduiding (in rood) van kanalen waar actueel blauwalgen vastgesteld worden en waar maatregelen genomen werden. Hieronder vind je in tekstvorm de exacte locatie en opgelegde maatregelen, de kaart geeft enkel een indicatie.

Klik hier voor een grotere versie van de kaart.

Waterwegen met blauwalgen

Er zijn momenteel geen blauwalgen vastgesteld op de Vlaamse waterwegen.

Wat zijn blauwalgen?

Blauwalgen zijn eigenlijk bacteriën. Hun wetenschappelijke naam is cyanobacteriën. Deze bacteriën behoren tot de oudste levensvormen op onze planeet en zitten van nature in het oppervlaktewater. Hoewel hun naam anders doet vermoeden, zijn het eigenlijk geen algen of wieren, maar bacteriën. Hun wetenschappelijke naam is cyanobacteriën. De blauwalg bestaat niet. Er bestaan namelijk niet minder dan 2000 soorten en niet elke blauwalgensoort is even schadelijk.

Wat ze wel met echte algen gemeen hebben, is hun vermogen om aan fotosynthese te doen. Bij fotosynthese wordt CO2 omgezet naar biomassa en zuurstof met behulp van zonlicht. Als gevolg van de fotosynthese verhoogt het soortelijk gewicht van blauwalgen (door de opslag van suikers) , waardoor deze zich lager in de waterkolom gaan bevinden. Daar nemen de cellen de nodige voedingsstoffen op waarbij ze de opgeslagen suikers gebruiken als energiebron. Zo worden de cellen weer lichter en gaan ze weer drijven. Bij dit proces wordt een aanzienlijke hoeveelheid zuurstof uit het water onttrokken, met mogelijks vissterfte tot gevolg. Drijflagen van blauwalgen komen vooral ’s ochtends voor, als tijdens de nacht de opgeslagen suikers zijn verbruikt.

Oorzaken en gevolgen van blauwalgenbloei?

Blauwalgen komen vooral voor bij hoge temperaturen en in geëutrofieerde wateren (= wateren belast met een hoog stikstof- en fosforgehalte afkomstig van bijvoorbeeld landbouw, huishoudens en industrie). Algemeen valt te verwachten dat ten gevolge van de klimaatopwarming, er toenemende regenval zal zijn die aanleiding zal geven tot meer erosie en zo tot meer eutrofiëring. Dit zal samen met de toenemende temperatuur van het water de groei van cyanobacteriën kunnen bevorderen, waardoor de verwachting is dat het probleem in de toekomst alleen maar zal toenemen. Blauwalgenbloei is dan ook een teken van een minder goede waterkwaliteit.

Waarom zijn blauwalgen gevaarlijk?

Het grootste gevaar van blauwalgen schuilt in de eigenschap om gifstoffen (cyanotoxines) te produceren. Afhankelijk van hun effecten, worden verschillende groepen van cyanotoxines onderscheiden: Zo zijn er toxines die specifiek op de lever (hepatotoxisch, bv microcystines die de meest voorkomende zijn) of op het zenuwstelsel (neurotoxisch,bv anatoxine ) werken, andere zijn dan weer giftig voor alle cellen. Naast toxines produceren veel cyanobacteriën ook lipopolysaccharides (LPS). De LPS zijn celwandbestanddelen die door de meeste cyanobacteriën worden aangemaakt en tot de endotoxines worden gerekend. Ze geven aanleiding tot klachten als huidirritatie, allergische reacties en gastro-enteritis. Voorzichtigheid is dan ook geboden!

De blootstelling aan blauwalgen kan op verschillende manieren gebeuren, nl:

• opname via de mond (drinkwater, voedsel, per ongeluk inslikken van water tijdens recreatie);
• blootstelling via de huid;
• inademen.

Hoewel iedereen het er over eens is dat het binnenkrijgen van blauwalgen via de mond veruit de belangrijkste weg van gevaar inhoudt, tonen diverse studies aan dat blauwalgen ook via de lucht kunnen verspreid worden. waarna ze door inademing in de bloedsomloop kunnen terechtkomen. Hoewel de aangetroffen concentraties lager zijn dan rechtstreekse opname door de mond, kan dit risico echter niet ontkend worden. Daarnaast kunnen blauwalgentoxines ook fytotoxisch zijn, opgenomen worden door en geaccumuleerd worden in de plant.

Langdurige blootstelling (enkele uren per dag) kan aanleiding geven tot irritatie van de ogen, oren en huid en hoofdpijn, luchtwegklachten, allergische reacties, astma en zelfs diarree en braken.

Heb je na contact met blauwalgen maagdarmklachten dan gaan deze meestal over na één tot twee dagen. Bij aanhoudende symptomen neem je best contact op met je huisarts. Ga onmiddellijk naar het ziekenhuis of bel 112 als je ademhalingsproblemen krijgt.

Meer info waarom blauwalgen gevaarlijk zijn vindt je op: https://www.antigifcentrum.be/andere/blauwalgen

Mogelijke maatregelen

De Vlaamse Waterweg nv wil elk risico uitsluiten. Daarom wordt waterrecreatie en captatie in de buurt van blauwalgen algemeen ontraden. Voor enkele captatie- en recreatievormen wordt het gezondheidsrisico dermate hoog ingeschat, dat een verbod dient ingesteld te worden.

Opvolging
Het is erg moeilijk om te voorspellen hoelang blauwalgenbloeien in het water aanwezig zullen blijven. Dit is vooral afhankelijk van de weersomstandigheden en de stroming van het water. Daarnaast is de bestrijding niet evident, gezien bepaalde stechnieken een negatieve impact kunnen hebben op het ecosysteem.

De Vlaamse Waterweg nv en de Vlaamse Milieumaatschappij volgen de situatie op de voet en nemen de nodige maatregelen zodat captatie en recreatie zo veilig mogelijk kan verlopen.
 

Blauwalgen gezien?

Laat het weten via het meldpunt blauwalgen van de VMM.

Meer informatie over blauwalgen vind je op de website van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM).