Grote waternavel is een zogeheten invasieve exoot. Het lijkt op een kruising tussen klimop en klaver, die op het water drijft. Normaal komt de waterplant alleen voor in Zuid-Amerika, maar vijverhouders hebben hem als sierplant ingevoerd. Sindsdien is die zich razend snel beginnen verspreiden. Dat komt doordat grote waternavel makkelijk in stukjes breekt en elk stukje kan wortelen en uitgroeien tot een nieuwe plant. Een boot die door een strook grote waternavel vaart, breekt de planten en zorgt zo voor nog meer wildgroei. Hetzelfde wanneer iemand goedbedoeld de plant uit het water probeert te halen.

Zijn fragiliteit maakt de exoot moeilijk te bestrijden. Aangezien grote waternavel normaliter niet voorkomt in West-Europa, heeft hij hier geen natuurlijke vijanden. Daardoor verdringt hij de biodiversiteit in onze waterlopen en kunnen de dicht begroeide drijvende matten waarin hij groeit de bevaarbaarheid beperken. Daarom startte De Vlaamse Waterweg nv samen met de Vlaamse Milieumaatschappij een pilootproject dat uitzocht of en hoe grote waternavel weg te krijgen is.

Succesformule gevonden
“Vier jaar lang werkten we nauw en goed samen”, blikt verantwoordelijke groenbeheer Nathalie Devaere van de afdeling Bovenschelde van De Vlaamse Waterweg nv terug. Tijdens het verwijderen, namen de beheerders alle mogelijke voorzorgsmaatregelen om de loskomende plantfragmenten niet te laten wegdrijven. Bijvoorbeeld door losgekomen stukken met een schepnet te vangen. “Zulke nauwgezette manuele nazorg en een goede afstemming tussen ons en de Vlaamse Milieumaatschappij blijkt dus de succesformule te zijn. Want de Moervaart is volledig bevrijd van de grote waternavel”, stelt Devaere vast.

Die nauwe samenwerking verliep als volgt:

• Zodra De Vlaamse Waterweg nv de aanwezigheid van grote waternavel vaststelt vraagt ze de Vlaamse Milieumaatschappij om in te grijpen.
• De Vlaamse Milieumaatschappij komt ter plaatse om de omvang in te schatten en grijpt zelf in bij beperkte aanwezigheid van de plant.
• Bij grote omvang schakelt De Vlaamse Waterweg nv een aannemer in voor de verwijdering.
• De Vlaamse Milieumaatschappij neemt vervolgens met een boot de restanten weg en keert regelmatig terug om hergroei in de kiem te smoren.

Volgende stap: systematisch strijdplan
“Goede afspraken en constante communicatie over de werken zijn cruciaal”, ervaarde Dan Slootmaekers die het pilootproject namens de Vlaamse Milieumaatschappij opvolgde. “Zo kunnen onze mensen snel ter plaatse zijn als iemand de plant opmerkt of kunnen we snel ingrijpen na een ruiming van de aannemer waarbij stukjes plant kunnen loskomen.”

Al zal dat de grote waternavel alleen op gesloten watersystemen helemaal uitroeien. “In open watersystemen met een constante instroom vanuit waterlopen waar geen of onvoldoende bestrijding is, blijft het lastig”, vreest de expert. De kennis die voorkomt uit pilootprojecten als dit, komt terecht in de beheerregeling voor invasieve waterplanten, die het Agentschap voor Natuur en Bos uitwerkt.