De plannen voor Fort Sint-Filips zijn onderdeel van het Sigmaplan, dat Vlaanderen beschermt tegen overstromingen uit de Schelde en daarbij ruimte creëert voor nieuwe riviernatuur. Op deze site moet daarvoor eerst de historische vervuiling – die ontstond door het jarenlang dumpen van olieafval – veilig ingesloten worden. Het havengebied rond het fort wordt beschermd tegen overstromingen vanuit de Schelde door de aanleg van een dijk en een waterkeringsmuur, die geschikt zijn om de toekomstige gevolgen van de klimaatverandering het hoofd te bieden. 

In de Schelde zelf wordt er een lage, stenen dam of kribbe aangelegd. Daarrond zal unieke getijdennatuur zich ongestoord kunnen ontwikkelen. De werken worden gezamenlijk uitgevoerd door De Vlaamse Waterweg nv en het Havenbedrijf Antwerpen en zullen ongeveer twee jaar duren.

20 jaar olie gedumpt
Van de jaren vijftig tot zeventig werd er op het terrein van Fort Sint-Filips meer dan 50 miljoen liter olie geloosd en verbrand. Die verontreiniging weggraven of ter plaatse behandelen is technisch niet haalbaar. Daarom zal het Havenbedrijf Antwerpen de vervuilde grond en de ruïne van het oude fort volledig inkapselen in een ondergrondse muur van bentoniet-cement. Bentoniet is een soort klei die bestaat uit zeer kleine deeltjes en daardoor gebruikt kan worden om een volledig waterdichte wand te maken. Die wand zal hier aansluiten op de Boomse kleilaag, ongeveer 30 meter diep, zodat de verontreiniging volledig geïsoleerd wordt van de omgeving. Bovenop de vervuilde grond komt ook een ondoorlatende deklaag, afgewerkt met zuivere aarde. 

De 16de- en 19de-eeuwse bouwwerken zullen daardoor niet meer toegankelijk zijn, maar de contouren van zowel het 16de- als het 19de-eeuwse fort worden bovengronds gereconstrueerd. Dat doen we door middel van met gras beklede dijkjes die het tracé van de oude forten volgen. Ook de plaats waar de drie koepels van het 19de-eeuwse fort zich bevonden worden gereconstrueerd met grond, en zullen 3 meter boven het jaagpad uit steken. Zo kunnen bezoekers van de site een beeld krijgen van de vroegere omvang van de forten. 

De werken zullen ongeveer 2 jaar duren en meer dan 20 miljoen euro kosten. Dat maakt dit één van de duurste saneringen ooit in Vlaanderen.

Kleine schakel in grote veiligheidsketen
Rond de site legt De Vlaamse Waterweg nv een nieuwe waterkering aan volgens de meest recente richtlijnen van het Sigmaplan. Volgens berekeningen van experts moeten de nieuwe dijken in dit deel van de Schelde 3 meter hoger zijn dan voordien om ook in de toekomst voldoende bescherming te bieden. De nieuwe dijk komt zo 4 meter boven het maaiveld te liggen. De werken in Fort Sint-Filips zijn dan ook maar één onderdeel van de grootschalige dijkwerken die De Vlaamse Waterweg nv in verschillende zones van de haven langs de Scheldelaan uitvoert.
 
Ter hoogte van Fort Sint-Filips zal de waterkering voor een deel de vorm aannemen van een klassieke dijk, maar waar de site aansluit op de Scheldelaan is daar niet voldoende ruimte voor. Daar zal over een lengte van 400 meter een waterkeringsmuur komen, waardoor er extra ruimte vrij blijft voor de leidingenstrook van de naburige bedrijven. Meer info over de werken in de andere deelzones vindt u hier. 

Rustig hoekje voor nieuwe natuur
In de Schelde, net voorbij het fort, legt De Vlaamse Waterweg nv een lage stenen dam aan. Die zogenaamde kribbe komt loodrecht op de stroomrichting te staan en remt plaatselijk de stroming van het water af. Daardoor zal er waardevolle getijdennatuur ontstaan: slikken en schorren, die door de kribbe minder de kans lopen om weggespoeld te worden. Voor de aanleg van de kribbe wordt baggerspecie hergebruikt die eerder op de site gestort werd. Er moet dus geen nieuwe grond aangevoerd worden. Het project ontvangt Europese steun via het Smartsediment-initiatief. Dat ondersteunt de estuaria aan de Noordzee bij grootschalige onderhoudswerken om een duurzaam estuarium te creëren.