Hakhoutbeheer

Waarom?

Dijken zijn in de eerste plaats kunstwerken die het achterliggende land beschermen tegen overstromingen. We onderscheiden primaire waterkeringen die het land beschermen tegen overstromingsgevaar uit de Noordzee, Schelde-estuarium, de grote rivieren,… Daarnaast zijn er ook kleinere waterkeringen die beschermen tegen overstromingen uit kleine rivieren en kanalen.

De primaire veiligheidsfunctie van deze dijken mag niet in het gedrang komen. In tegenstelling tot harde waterkeringen zoals keermuren heeft een dijk meestal een groen karakter. De grasmat is een essentieel onderdeel van de dijk die ook bijdraagt aan de erosiebestendigheid.

De Vlaamse Waterweg nv maakt voor alle waterlopen groenbeheerplannen op om de oevers in een optimaal ecologisch beheer te brengen. Bomen op de waterkering kunnen echter aanleiding geven tot verschillende problemen en faal-mechanismen:

• Onderbreking in de bekleding met erosie als gevolg;
• Verhinderen van inspectie;
• Aantrekken van dierlijke activiteit en vergravingen;
• Instabiliteit door uitspoelen van grond via de wortels;
• Instabiliteit door ontgrondingskuilen door windworp van bomen op of nabij de dijk;
• …

Als beheerprincipe geldt daarom: "geen bomen of andere houtige gewassen op de waterkering”. Dit is gebaseerd op onderbouwing door afdeling Geotechniek en het Waterbouwkundig Laboratorium maar ook door Nederlandse studies en handleidingen (zoals Voorschrift Toetsen op Veiligheid Primaire Waterkeringen, 2007).

Mits de nodige controle kan hier in beperkte mate van afgeweken worden. Indien reeds aanwezig kunnen bomen langs rivierzijde van de dijk wel blijven staan op voorwaarde dat ze in een hakhoutbeheer worden gebracht zodat het risico op windworp beperkt is. De veiligheid blijft wel het belangrijkste beoordelingscriterium.

Langs landzijde van de dijk zijn bomen mogelijk zolang ze niet in de zone staan waar een ontgrondingskuilen voor instabiliteit kan zorgen en het beheer van de dijkgracht mogelijk blijft. Dit moet geval per geval bekeken worden. Voor Sigma dijken wordt er doorgaans een zone van 10m aangehouden.

Bij een oeverwal of wanneer een voldoende brede vooroever aanwezig is, zoals bij een schor, zijn bomen soms ook mogelijk. Hier moet steeds locatie specifiek bepaald worden wat de mogelijkheden zijn op basis van de specifieke terreinkenmerken en opbouw. Bovendien moet dit in overeenstemming zijn met de eventuele instandhoudingsdoelstellingen die voor de zone gelden. Voor bomen die op de schorrand staan heeft het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO) voor De Vlaamse Waterweg nv een specifiek beheer uitgewerkt omdat deze bomen een gevaar voor de scheepvaart kunnen beteken.

Wanneer?

Het hakhoutbeheer wordt opgenomen in de groenbeheerplannen. Het betreft een cyclisch beheer waarvan de lengte van de cyclus mede wordt bepaald door de groeisnelheid van de bomen opdat het risico op windworp beperkt blijft. De voorziene termijnen hiertoe in de code van goede natuurpraktijk (cyclus van 4 jaar voor wilg en 8 jaar voor andere bomen) zijn in relatie tot het beheer van de waterkeringen soms te lang. Via de groenbeheerplannen wordt hierop uitzonderingen gevraagd.

Het hakhoutseizoen loopt van 1 november tot 15 maart het volgende jaar. Hakhoutbeheer wordt in de winterperiode uitgevoerd omdat bomen niet in het blad staan, de sapstroom langzamer verloopt (en de bomen dus minder kwetsbaar zijn) en de vogels niet broeden.

De Vlaamse Waterweg nv werkt samen met gespecialiseerde aannemers. Zo kunnen wij een professionele en correcte aanpak garanderen.

Dominante uitheemse soorten (vooral Amerikaanse vogelkers) worden in de mate van het mogelijke definitief verwijderd.

Impact?

Net na het toepassen van hakhoutbeheer, is het uitzicht drastisch veranderd: na het afzagen reiken de stompen niet hoger dan 20cm, de natuurlijke buffer tussen de waterweg en het achterland is visueel verdwenen.

Deze situatie is tijdelijk. In het voorjaar komen de eerste nieuwe scheuten al terug tevoorschijn. Na enkele maanden kijk je als omwonende op een jonge én meer gesloten begroeiing.

Waar?

Op deze kaart krijgt je een overzicht van de locaties waar De Vlaamse Waterweg nv dit jaar nog aan hakhout beheer doet. 

Klik hier voor deze kaart
Gelieve de kaart te bekijken met een recente browser zoals Edge, Firefox, of Chrome.

Ben je een buurtbewoner?

Uitgekiend hakhoutbeheer zorgt voor meer veiligheid en geeft de natuur meer kansen. Mensen die in de onmiddellijke omgeving wonen van een site waar hakhoutbeheer wordt toegepast, krijgen een bewonersbrief van De Vlaamse Waterweg nv in de bus. Deze brief zal hen informeren over de praktische kant van de werkzaamheden, de timing, de exacte locatie en mogelijke overlast.

Kan je hakhout bekomen?

Dit is niet mogelijk. Ons hakboutbeheer is hoofdzakelijk uitbesteed, waardoor de gespecialiseerde aannemers eigenaar worden van het houtafval, maar via het charter voor een uniform en oordeelkundig groenbeheer zorgen we als goede huisvader sowieso voor maximale valorisatie ervan.